اکثر ما ایرانی‌ها روز خود را با یک فنجان چای تازه‌دم همراه با مقداری شکر، نان و پنیر آغاز می‌کنیم و بار‌ها و بار‌ها در طول روز از طعم‌نظیر این نوشیدنی خوش رنگ و شفا‌بخش لذت می‌بریم. اگر شما هم از از آن دسته افرادی هستید که نمی‌توانید روز خود را بدون نوشیدن چای سپری کنید در این مقاله با ما همراه باشید تا به مناسبت روز جهانی چای درباره تاریخچه ورود این نوشیدنی به کشور و آداب و رسوم نوشیدن چای به سبک ایرانی صحبت می‌کنیم.
تاریخچه ورود چای به ایران
گیاه چای برای اولین‌بار از طریق جاده ابریشم چین (سرزمین مادری آن) در اواخر قرن پانزدهم وارد ایران شد، اما مردم کشور تا اواخر قرن نوزدهم (حدود ۱۱۰ سال پیش) قادر به کشت این گیاه نبودند تا اینکه شخصی به نام “حاج محمد میرزا کاشف السلطنه” که به عنوان دیپلمات ایرانی به هندوستان سفر کرده بود با آب و هوای مناسب برای کشت این گیاه آشنا شد و با وجود سیاست‌های سختگیرانه انگلستان علیه سایر کشورها در زمینه کاشت و تجارت چای، نهال آن را بصورت قاچاق وارد ایران کرد.
این دیپلمات ایرانی گیاه چای را به دشت‌ها و مزارع سبز دامنه تپه‌های لاهیجان واقع در استان گیلان برد به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی در آنجا کاشت. پس از مدت کوتاهی، مردم مناطق مختلف گیلان و مازندران به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی شروع به کشت و پرورش گیاه چای در مزارع خود کردند و به این ترتیب چای به عنوان محبوب‌ترین نوشیدنی ایران جایگزین قهوه شد.
امروزه مقبره حاج محمد میرزا کاشف السلطنه (معروف به پدر چای ایران) در موزه ملی چای ایران واقع در تپه چای لاهیجان قرار دارد و شما می‌توانید در آنجا اسناد جالبی از زحمات چشمگیر این فرد و انواع سماور، استکان و قوری متعلق به دوران باستان را مشاهده کنید.
جالب است بدانید در سال‌های اخیر تقاضا برای خرید چای در کشور به حدی افزایش یافته است که تولید داخلی توان پاسخگویی به این نیاز را ندارد و همچنان برگ‌های چای از هندوستان، خاورمیانه و آفریقا وارد کشور می‌شود.
بیشتر بخوانید: قهوه یزدی چیست؟ چگونه قهوه یزدی درست کنیم؟
نوشیدن چای به سبک ایرانی
اگرچه ایران جزو تولید کنندگان بزرگ چای در جهان نیست، اما آداب خاص و منحصر به فرد نوشیدن آن در تار و پود فرهنگ کشور تنیده شده است، چه در یک روستای کوچک باشید و چه در یک شهر شلوغ، صدای بخار آب از کتری یا سماور که به آرامی در حال جوشیدن و آماده‌سازی چای است را می‌شنوید. فرهنگ چای در ایران، بسیار شبیه به روسیه و ترکیه است، اما ویژگی‌های خاصی در رابطه با این نوشیدنی در کشور ما وجود دارد که در هیچ جای دیگری نمی‌توانید پیدا کنید. در ادامه به بیان منحصر به فرد‌ترین سنت‌های نوشیدن چای به سبک ایرانی می‌پردازیم:
- گیاه چای از زمانی که برای اولین‌بار به مردم معرفی شد عمیقا در فرهنگ سنتی آنها جای گرفت اما امروزه چیزی فراتر از یک نوشیدنی ساده است و نشانه مهمی از مهمان نوازی در ایران محسوب می‌شود، در واقع چای اولین چیزی است که یک خانواده ایرانی برای پذیرایی از مهمانان خود سرو می‌کند.
- ما ایرانی‌ها روز خود را با یک فنجان چای تازه دم و شیرین شده با یک یا دو قاشق شکر همراه با صبحانه شروع می‌کنیم و معتقد هستیم طعم چای شیرین با نان و پنیر هماهنگی زیادی دارد.
- داستان نوشیدن چای ایرانی تنها به صبحانه ختم نمی‌شود بلکه شما می‌توانید در هر زمان که نیاز به کسب انرژی، رفع خستگی و حتی گپ و گفتی دوستانه داشتید چای بنوشید.
- رنگ، دما، قوت و طعم چای در مجالس رسمی و زمانی که برای مهمانان خاص سرو می‌شود بسیار اهمیت دارد، به همین دلیل قبل از بردن فنجان‌های چای برای مهمانان، میزبان با یک نگاه به پشت لیوان، درخشش، رنگ و غلظت چای را بررسی می‌کند.
- در بسیاری از خانه‌های ایرانی برای ریختن چای داخل فنجان آداب خاصی وجود دارد، به این صورت که برخی افراد بعد از اولین بار که چای خود را در فنجان ریختند، دوباره آن را در قوری می‌ریزند و بر این باورند که این عمل برای یکنواخت شدن رنگ چای اطراف قوری لازم است و اجازه می‌دهد چای کمی طولانی‌تر دم بکشد.
- سرو چای سیاه همراه با یک عدد هل، یک چوب دارچین، چند گلبرگ گل رز و یا یک نخ زعفران از محبوب‌ترین طعم‌های چای ایرانی است.
- گرچه برخی ا افراد طعم تلخ چای را دوست دارند، اما بسیاری از آنها عادت به نوشیدن چای شیرین دارند، روش مرسوم ما ایرانی‌ها برای شیرین کردن چای این است که حبه‌های قند را به همراه چای خود میل می‌کنند، اما انتخاب‌های متنوع‌تری نیز وجود دارد و شما می‌توانید نوشیدنی خود را با یک نبات زعفرانی، خرما، توت خشک، کشمش یا انواع شیرینی‌های دیگر نیز میل کنید.
چایخانهها و آداب و رسوم مربوط آن
با رواج بیشتر چای در ایران، چایخانههای زیادی در خیابان‌های اصلی پدیدار شد که در آنها مردم از طبقات مختلف اجتماعی و با سنین مختلف جمع می‌شدند و در حالی که چندین فنجان چای می‌نوشیدند درباره مسائل مهم کاری و مالی صحبت می‌کردند.
در زمان قاجار معماری چایخانههای سنتی به گونه‌ای خاص طراحی شده بود و بر روی دیوارهای آن نقاشی‌های مختلفی از داستان‌های حماسی معروف شاهنامه قرار داشت، زیرا چایخانهها در قدیم، ابیات و داستان‌های شاهنامه را به صورت سرگرم‌کننده بازگو می‌کردند.
بسیاری از چایخانهها به جای میز از چند تخت برای نشستن استفاده می‌کردند و چای در لیوان‌های کمر باریک به همراه نعلبکی سرو می‌شد.
جالب است بدانید در آن زمان مشتریان برای اینکه نشان دهند دیگر چای نمی‌خواهند لیوان خود را بصورت وارونه بر روی تخت قرار می‌دادند که این سنت‌های خاص هم در بین گردشگران خارجی و هم در بین گردشگران داخلی محبوبیت زیادی داشت.
بیشتر بخوانید: معرفی نوشیدنی‌های سنتی ایران؛ تمام نوشیدنی‌های ایرانی در یک مطلب
روز جهانی چای
تولید و فرآوری چای منبع اصلی امرار معاش میلیون‌ها خانواده فقیر در کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود و می تواند نقش بسزایی در توسعه روستایی، کاهش فقر و امنیت غذایی در کشورهای کمتر توسعه یافته داشته باشد.
روز جهانی چای مصادف با ۳۱ اردیبهشت ماه (۲۱ مه) است و به منظور حمایت از افزایش تقاضای چای برای حمایت از تولیدکنندگان این گیاه که عموما در مناطق کم درآمد زندگی می‌کنند نام‌گذاری شده و تمرکز آن بر اقدامات جمعی تولید چای برای مبارزه با فقر و گرسنگی است.
