تمامی قهوه‌ها بطور طبیعی دارای کافئین هستند و این ترکیب شیمیایی از گیاه قهوه و سایر گیاهان حاوی کافئین در برابر حشرات شکارچی محافظت کرده و از جوانه زنی آفت‌ها جلوگیری می‌کند. این ترکیب هزاران سال است که به عنوان یک ماده ارزشمند تلقی می‌شود، اما گاهی، افراد به دلایل مختلف نوشیدن قهوه بدون کافئین را ترجیح می‌دهند. اگر از آن دسته افرادی هستید که به شدت به قهوه علاقه دارید اما به دنبال راهی برای محدود کردن کافئین موجود در نوشیدنی خود هستید در این مقاله با ما همراه باشید.
کافئین‌زدایی چیست؟
به فرایندی که طی آن کافئین موجود در مواد مختلف از جمله قهوه، چای، کاکائو و… حذف شده و یا به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند کافئین زدایی یا دیکاف (Decaf) گفته می‌شود. در این فرایند حدود ۹۷٪ از کافئین موجود در مواد بین می‌رود.
آیا کافئین زدایی عطر و طعم قهوه را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
در گذشته قهوه بدون کافئین به عنوان نوشیدنی بی طعم و مزه شناخته می‌شد اما کافئین به خودی خود طعم خاصی ندارد و این روشهای کافئین زدایی هستند که ترکیبات مهمی که باعث ایجاد عطر و طعم در قهوه می‌شوند را از بین می‌برند. بنابراین می‌توان با استفاده از دانه‌های با کیفیت قهوه و روشهای مناسب برای کافئین زدایی، یک قهوه خوش عطر و طعم و بدون کافئین نوشید.
چگونه قهوه را کافئین زدایی می‌کنند؟
کافئین زدایی به روشهای مختلفی انجام می‌شود اما تمام این روش‌‌ها با مرطوب کردن دانه‌های سبز قهوه آغاز می‌شوند. با این کار کافئین به‌صورت محلول درآمده و سپس استخراج شود.
کافئین زدایی با بنزن
اولین روش کافئین زدایی در سال ۱۹۰۵ و توسط لودویگ‌روزلیوس ایجاد شد. روزلیوس از بنزن برای حذف کافئین از دانه‌های قهوه سبز مرطوب استفاده کرد. اما امروزه بنزن به عنوان یک ماده سرطان زا شناخته شده است، بنابراین استفاده از این روش توصیه نمی‌شود.
روش حلال مستقیم
این روش محبوب ترین روش کافئین زدایی است و در آن از متیلن کلراید یا اتیل استات برای استخراج کافئین استفاده می‌شود. در این روش دانه‌های قهوه خیس شده و سپس در حلال غوطه ور می‌شوند. این ماده به مولکول‌های کافئین متصل می شود و سپس حلال دوباره دراپراتور پس‌گرفته شده و دانه‌های قهوه شسته می‌شوند. باقی‌مانده حلال نیز با بخار‌پاشی از بین می‌رود، در نهایت دانه‌ها خشک شده و مانند هر قهوه سبز دیگری بو داده می‌شود. (تماس شغلی با متیلن کلراید با افزایش خطر ابتلا به چندین سرطان مرتبط است ، بنابراین نگرانی در مورد استفاده از این حلال وجود دارد.)
اتیل استات غالباً از قند میوه گرفته می‌شود، بنابراین به عنوان کافئین‌زدایی طبیعی نیز شناخته می‌شود، اما اتیل استات بسیار اشتعال پذیر است و کار با آن خطرناک تر است. همچنین گزارش شده است که بوی مشخصی دارد که می‌تواند در قهوه بدون کافئین باقی بماند. (از این روش معمولا برای کافئین زدایی قهوه‌های با کیفیت کمتر استفاده می‌شود.)
روش دی اکسید کربن
کافئین زدایی دی اکسید کربن مشابه روش حلال مستقیم است، اما برای این‌کار از دی اکسید کربن تحت فشار استفاده می‌کنند. ابتدا دی اکسید کربن مایع از طریق دانه‌های مرطوب قهوه گردش می‌یابد و به کافئین متصل می‌شود. سپس اجازه تبخیر یا عبور از فیلترهای کربنی داده می‌شود. این روش کافئین‌زدایی سمیت کمی دارد اما نسبت به حلال مستقیم کمی گرانتر است و کافئین کمتری استخراج می‌کند.
فرایند آب سوئیسی
در این روش اختصاصی آب با استفاده از عصاره قهوه سبز و کربن باعث حذف کافئین توسط اسمز می‌شود. دانه‌های قهوه در آب بسیار داغ غوطه ور شده و سپس به مخلوطی از آب و عصاره قهوه سبز وارد می‌شوند. این مخلوط قبلاً کافئین زدایی شده است، پس عصاره قهوه سبز برای ایجاد تعادل، از دانه‌های غوطه ور کافئین می‌گیرد. سپس آب حاصل از طریق کربن فعال منتقل و باعث به دام انداختن کافئین می‌شود. دانه‌های قهوه از بین مجموعه ای از این مواد عبور می‌کنند تا تقریبا تمام کافئین را از بین ببرند. می‌توان از آب و عصاره قهوه سبز در ظرف دیگری مجددا استفاده کرد. این روش گرانتر از روشهای حلال است و کافئین استخراج شده قابل بازیابی و فروش جداگانه نیست. این روش با اطمینان از تفاوت‌های ظریف و مزه هر منطقه از کیفیت قهوه نهایی محافظت می‌کند و برای هر دسته قهوه کافئین زدایی شده عمل کاپینگ انجام می‌دهد تا از کیفیت قهوه مطمئن شوند.
روش آب کوهی
این روش با استفاده از یک فیلتر ویژه انجام می‌شود. محلول حاصل از آب بدون‌کافئین محلول‌های جامد قهوه‌ها از دانه‌ها اشباع شده و این آب دوباره در فرایند استخراج کافئین استفاده می‌شود. از آن‌جا که هم در این روش و هم در روش آب سوئیسی از مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود، برخی مصرف کنندگان آن را گزینه ایمن و سالم‌متری می‌دانند.
قهوه بدون کافئین چگونه باید رست شود؟
قهوه‌ای که تحت تاثیر کافئین زدایی قرار گرفته است معمولا متخلخل‌تر و پذیرای گرماست. روند رست این قهوه کمی حساس‌تر است و پیشنهاد می‌شود از رستی تیره تر برای قهوه بدون کافئین استفاده شود، زیرا فرایند کافئین زدایی بطور معمول بخشی از ترکیبات طعم دهنده مثبت قهوه را از بین می‌برد و درنتیجه رست سبک برای این نوع قهوه مناسب نیست.
قهوه بدون کافئین مناسب چه افرادی است؟
بدن افراد مختلف نسبت به کافئین واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهد. برخی با خوردن یک فنجان قهوه دچار ضربان قلب تند، اضطراب و سایر عوارض کافئین می‌شوند اما برای برخی دیگر خوردن فنجان‌های متعدد قهوه نیز هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. با این حال مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند سلامت افراد را تحت تاثیر قرار دهد. افرادی که نسبت به کافئین حساس هستند ممکن است برای کاهش اثرات آن قهوه بدون کافئین را انتخاب کنند. همچنین افراد دارای وضعیت خاص پزشکی که رژیم غذایی محدود کننده کافئین دارند، زنان باردار، کودکان و نوجوانان و افرادی که مشکلات خواب دارند نیز بهتر است میزان قهوه کافئین دار خود را کاهش دهند.
آیا قهوه بدون کافئین برای سلامتی مفید است؟
بطور کلی قهوه بدون کافئین مانند قهوه معمولی دارای آنتی اکسیدان زیادی است که می‌تواند برای سلامتی مفید باشد اما برای اطمینان از اثرات این قهوه بر روی بدن به تحقیقات بیشتری نیاز است.
