امروزه انواع مختلفی از چای در سراسر جهان به فروش می‌رسد که در بین آن‌ها چای سیاه، چای سبز، چای سفید، چای اولانگ و چای پوئر در دسته بندی اصلی قرار دارند. تمامی این چای‌ها دارای خواص دارویی و درمانی بی‌شماری هستند و از نظر ظاهر، رنگ، عطر و طعم کاملا متفاوتی دارند. یکی از انواع کمتر شناخته شده چای، پوئر است که نه تنها به دلیل داشتن طعم فوق‌العاده، بلکه بخاطر فواید سلامتی متعدد، مورد توجه علاقه‌مندان به چای در سراسر جهان قرار گرفته است. البته این چای برای تمدن‌های باستانی مانند چین تازگی ندارد، اما در دوران مدرن خواص آن مورد آزمایش قرار گرفته تا حداکثر پتانسیل آن مشخص شود. در این مقاله هر آنچه باید درباره چای پوئر، خواص و ویژگی‌های آن بدانید را برای شما بیان می‌کنیم.
چای پوئر چیست؟
مانند انواع دیگر چای، پوئر (Pu-erh) از برگ‌ها و ساقه‌های گیاه کاملیا سیننسیس تهیه می‌شود.
البته این چای از سویه برگ بزرگ‌تری از گیاه کاملیا سیننسیس به نام دایه (dayeh) است که درختانی باستانی با برگ‌های بالغ هستند و گفته می‌شود بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ سال سن دارند. این درختان معمولاً در مناطق معتدل رشد می‌کنند و اگرچه می‌توان آن‌ها را در تمام طول سال برداشت کرد، زمان مناسب چیدن آن‌ها در اواسط بهار است.
با این حال، باید توجه داشت که حتی اگر از همان گیاه منبع استفاده شده باشد، چای‌های مختلف با استفاده از روش‌های متفاوتی فرآوری و تولید می‌شوند.
این چای عمدتاً در منطقه یوننان در استان جنوب غربی چین کشت شده و به میزان قابل توجهی توسط چینی‌ها و دیگر مردم آسیا مصرف می‌شود.
چای خام پوئر معمولاً به رنگ زرد روشن است و با توجه به زمان بیشتری که برای تولید آن نیاز است، قیمت بالایی دارد. (حفظ شرایط محیطی ایده آل برای اجازه دادن به فرآیند پیری میکروبی طبیعی در این چای نیز یکی از عوامل موثر در قیمت بالای آن است.)
درست مانند چای سیاه، چای پوئر، به روش تخمیر تهیه می‌شود. با این تفاوت که زمان تخمیر پوئر بیشتر از چای سیاه معمولی است.
انواع چای پوئر
امروزه این چای به دو روش مختلف تهیه و طبقه بندی می‌شود:
- خام (شنگ)
- و پخته/ رسیده (شو).
این تفاوت‌ها به دلیل میزان پردازشی است که پس از چیدن و پژمرده شدن برگ‌های چای رخ می‌دهد.
در روش ابتدایی تولید کنندگان، برگ‌های چیده شده چای را برای مدت طولانی انبار می‌کنند تا فرآیند تخمیر آن‌ها به آهستگی انجام شود. (این کار ممکن است تا ۱۵ سال و حتی بیشتر طول بکشد!)
در سال‌های اخیر برای تولید چای پوئر از شیوه جدید‌تری به نام شوو shou یا پخت cooking نیز استفاده می‌کنند که مدت زمان تخمیر برگ‌های چای را بطور قابل توجهی کاهش داده است.
لازم به ذکر است که برگ‌های چای پس از خشک شدن و رول کردن، فرآیند تخمیر میکروبی را طی می‌کنند که همین امر باعث تیره شدن برگ‌ها و تغییر طعم چای می‌شود.
علاوه بر این، میکروارگانیسم (Aspergillus niger) نیز اغلب در چای بالغ پوئر مشاهده می‌شود که باعث شده این چای بطور قابل توجهی با سایر چای‌ها متفاوت باشد.
فرآوری
بطور کلی فرآوری چای پوئر معمولاً طی دو مرحله انجام می‌شود:
- در مرحله اول، تمام برگ‌ها به مائوچا تبدیل شده تا اکسیداسیون آن‌ها متوقف شود.
- و در مرحله دوم، مائوچا را برای تخمیر آماده می‌کنند. (یا می‌توان آن را به‌راحتی بسته‌بندی و آماده فروش کرد.)
طعم
مشخصات طعمی چای پوئر بسیار متنوع بوده و تحت تاثیر شرایط و عوامل محیطی مختلف، می‌تواند از صاف و میوه‌ای تا علفی گیاهی و خاکی متغیر باشد.
بطور کلی چای خام پوئر جوان تر، طیف وسیع‌تری از طعم‌ها را در بر می‌گیرد و معمولاً دارای طعم تلخ، گلی و علفی است.
در حقیقت همانطور که فرآیند میکروبی طبیعی در طول زمان اتفاق می‌افتد، طعم و عطر پوئر خام به طور قابل توجهی تغییر می‌کند و می‌توان گفت چای قدیمی‌تر معمولاً فاقد تلخی نوع جوان‌تر است. (این چای ممکن است طعم شاه بلوط نیز داشته باشد.)
محتوای کافئین
پس از تخمیر و با افزایش سن، سطح کافئين در پوئر تجزیه می‌شود، به این معنی که محتوای کافئین به طور طبیعی با افزایش سن کاهش می‌یابد، در نتیجه یک پوئر بسیار قدیمی ممکن است در زمان مصرف در مقایسه با یک پوئر جوان‌تر مقدار کمی کافئین داشته باشد.
البته محتوای واقعی کافئین موجود در یک فنجان چای پوئر بر اساس مدت زمان خیساندن چای متفاوت است. هر چه این مدت زمان بیشتر باشد، چای حاوی کافئین بیشتری خواهد بود.
تحقیقات نشان می‌دهد که چای پوئر دارای محتوای کافئین بسیار بالایی است. به طوری که یک فنجان عصاره پوئر می‌تواند حاوی حدود ۵۰ تا ۱۰۰ میلی گرم کافئین باشد.
ماندگاری
فرآيند خاص تهیه و آماده‌سازی پوئر باعث شده این چای طراوت خود را تا پنجاه سال حفظ می‌کنند و حتی کیفیت آن با افزایش سن بهبود یابد.
بیشتر بخوانید: معرفی انواع مختلف چای؛ چند نوع چای در جهان وجود دارد؟
تاریخچه چای پوئر
حدود ۴۷۰۰ سال پیش (۲۵-۲۲۰ میلاد)، بسیاری از مردم چین باستان معتقد بودند که نوشیدن چای پوئر می‌تواند به درمان بیماری‌های مختلف از جمله آنفولانزا، یبوست، اسهال، بدن درد و … کمک کند.
مردم شناسان و مورخان منشأ این باور را به گروه‌های فرهنگی واقع در جنوب غربی چین – دای و گروه‌های قومی آینی مرتبط می‌دانند.
در گروه‌های قومی دای و آینی، گیاه درخت چای معروف به کاملیا سیننسیس دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی از جمله برگ‌های بزرگ است. (تجارت چای پوئر در سلسله تانگ آغاز شد، در دوران سلسله مینگ به شهرت رسید و در سلسله چینگ رایج شد.)
همچنین برخلاف سایر چای‌ها، چای تولید شده از برگ‌های درشت گیاه کاملیا سیننسیس به دلیل ویژگی‌های ذاتی، طعم خود را به مرور زمان از دست نمی‌دهد و حتی با گذشت زمان بهتر می‌شود.
این کیفیت خاص پوئر باعث شد که خانواده سلطنتی چین باستان این راز را برای بسیاری از مردم خارج از کشور حفظ کنند.
طبق گزارش‌های تاریخی، در طول سلسله تانگ، بازرگانان شروع به بسته‌بندی برگ‌های بزرگ گیاه کاملیا سینسیس کرده و آن‌ها را به صورت بلوک‌هایی فشرده در می‌آورند تا از طریق استان یوننان به سمت شمال تجارت کنند و سپس به کوه‌های تبت برسند.
این بلوک‌های چای جابجایی بسته‌ها را برای بازرگانان در مقایسه با سایر چای‌های برگ‌دار آسان‌تر می‌کردند.
مردم تبت طرفدار نوشیدن چای بودند، با این حال شرایط محیطی منطقه امکان پرورش درخت و تولید چای را فراهم نکرده بود. (تبت در ارتفاعات ۱۳۲۰۰ فوتی در لهاسا در بالای کوه قرار داشت.) با این حال، تبتی‌ها می‌توانستند اسب‌های کوهستانی انعطاف‌پذیر و سریعی که چین برای ارتش در حال رشد خود به آن نیاز داشت، پرورش دهنتد و عرضه این اسب‌ها دلیل اصلی تجارت بلوک‌های چای به کوه‌های تبت است..
بازرگانان در آن دوره مشاهده کردند که حمل و نقل چند ماهه به سمت کوه‌ها یا کشورهای دیگر باعث ایجاد تغییراتی در ظاهر و طعم چای می‌شود و طعم آن را غنی‌تر می‌کند. همچنین، در طول حمل و نقل، چای اغلب خیس می‌شود و مقدار زیادی رطوبت را جذب می‌کند که این امر میکروارگانیسم‌ها را تحریک می‌کند تا تخمیر باکتریایی آهسته را شروع کنند. (در آن زمان، بازرگانان متوجه شدند که پیری و تخمیر تغییرات بیولوژیکی مفیدی در چای ایجاد می‌کند.)
این عطر و طعم تازه کشف شده برای چای پوئر، به طورگسترده‌ای مورد توجه مردم در سراسر سرزمین قرار گرفت و محبوبیت آن به دلیل خواص دارویی باور شده آن افزایش یافت.
تولید‌کنندگان پس از مدتی متوجه شدند که بهترین چای پوئر برای بیش از ده سال در معرض پیری و تخمیر قرار گرفته است. بنابراین با گذشت سالها مصرف چای پوئر بیشتر از عرضه آن بود، از این رو تقاضا به میزان قابل توجهی افزایش یافت.
بنابراین در دهه ۱۹۵۰، سازندگان چای از یوننان چین راهی برای تسریع فرآیند تخمیر و تولید چای بیشتر در دسترس سریعتر توسعه دادند.
این روش چایی را تولید کرد که امروزه به نام شو پوئر (Shou یا Shu) شناخته می‌شود که به معنای پخته یا رسیده است. این چای با آنچه بازرگانان در تبت حمل می‌کردند و به طور سنتی فشرده و کهنه می‌شد و به آن شنگ یا پوئر خام می‌گفتند، شباهت ندارد.
امروزه، چای پوئر همچنان به عنوان یک کالای بسیار ارزشمند در نظر گرفته می‌شود و حتی در جامعه مدرن، همچنان ارزش خود را حفظ کرده و یک خوراکی خانگی باقی مانده است.
طرز تهیه چای پوئر
مواد لازم
- ۱ قاشق غذا‌خوری برگ چای
- ۸ اونس آب
طرز تهیه
- چای پوئر را در یک قوری بریزید و مقداری آب جوش به آن اضافه کنید تا روی برگ‌ها را بپوشاند.
- برگ‌ها را از آب خارج کرده و مراحل قبل را یک بار دیگر تکرار کنید.
- این مرحله از شستشو برای حذف گرد و غبار انباشته شده در طول فرآیند تخمیر و “فعال کردن” برگ‌ها برای مرحله تزریق بسیار ضروری است.
- پس از اتمام مرحله آبکشی، آب جوش (حدود ۲۰۵ درجه فارنهایت) بریزید و اجازه دهید چای حدود یک یا دو دقیقه دم بکشد.
- پس از دم کشیدن، چای را در فنجان ها بریزید و از تجربه چای پوئر خود لذت ببرید.
نکات مهم
چای پوئر به سبک گونگ فو دم می‌شود، به این معنی که برگ‌های چای فقط برای مدت کوتاهی در آب داغ غوطه ور شده و چای در ظرف دیگری ریخته می‌شود.
بهترین دمنوش‌های پوئر را می‌توان تا ۱۰ الی ۱۲ بار قبل از اینکه طعم خود را از دست بدهند خیساند.
اگر پوئر را از کیک چای درست می‌کنید، به آرامی حدود یک قاشق چای خوری چای پوئر را بشکنید و اگر چای را با برگ خشک درست می‌کنید، دو تا سه برگ تهیه کنید.
فواید نوشیدن چای
اکنون که با چای پوئر، نحوه تولید و انواع مختلف آن آشنا شدید، وقت آن است که بدانید نوشیدن چای پوئره چه مزایایی برای سلامتی دارد، زیرا این نوشیدنی سالها است که نه تنها به دلیل طعم رضایت‌بخش و خاص، بلکه به دلیل مزایای پزشکی در سراسر جهان بسیار مورد توجه قرار گرفته است:
- این دمنوش می‌تواند با ترویج هیدرولیز چربی ذخیره شده بدن در حالی که سنتز چربی جدید را کاهش می‌دهد، به کاهش وزن کمک کند. ( تأثیر چای پوئر بر کاهش وزن هنوز بحث برانگیز است، زیرا بیشتر مطالعات بر روی نمونه‌های حیوانی انجام شده و نه در نمونه‌های انسانی!)
- این چای ممکن است به پیشگیری یا معکوس کردن بیماری‌های کبدی مانند بیماری کبد چرب غیرالکلی کمک کند.
- طبق تحقیقات انجام شده، مصرف عصاره چای پوئر به بهبود سلامت پوست کمک کرده و از آسیب اکسیداتیو پوست در اثر شرایط محیطی مضر و آلودگی جلوگیری می‌کند.
- مصرف چای پوئر موجب کاهش سطح “کلسترول بد” معروف به لیپوپروتئین با چگالی کم می‌شود.
عوارض مصرف چای پوئر
افزایش غلظت کافئین مسئول بیشتر عوارض جانبی مصرف پوئر است.
طبق گفته سازمان غذا و دارو، بزرگسالان سالم می‌توانند نوشیدن کافئین حدود ۴۰۰ میلی گرم در روز را تحمل کنند که حدود چهار تا پنج فنجان قهوه است، بنابراین، نوشیدن چای پوئر که بیش از آن مقدار کافئین دارد، می‌تواند عوارض جانبی از جمله تپش قلب، مشکل در خواب، سرگیجه، کم آبی بدن، اسهال و ادرار بیش از حد ایجاد کند.
تحقیقات همچنین نشان می دهد که مصرف بیش از حد کافئین ممکن است بر هضم تأثیر بگذارد و باعث ناراحتی معده شود. (سه فنجان چای پوئر بی‌خطر تلقی می‌شود.)
سخن پایانی
چای پوئر یک نوشیدنی استثنایی است که در چند سال گذشته محبوبیت بیشتری پیدا کرده است و با وجود اینکه هزاران سال از کشف آن می‌گذرد، به دلیل روش منحصر به فرد تولید و طعم و عطر بی نظیرش همچنان مورد توجه طیف گسترده‌ای از افراد در سراسر جهان قرار می‌گیرد.
مهم نیست که کدام نوع چای پوئر را ترجیح می‌دهید، چه چای خام یا رسیده به هر حال این چای نه تنها طعم لذت بخشی دارد، بلکه طیف گسترده‌ای از مزایای سلامتی از کاهش وزن تا سلامت پوست ارائه می‌دهد، بنابراین، اگر به هر دلیلی به نوشیدن چای پوئر فکر می‌کنید، حتما آن را امتحان کنید.
